ولنتاین؛ فرهنگ یا ضدفرهنگ؟

 ولنتاین، فرصتی برای عشق یا الزامی اجتماعی؟

نظر جوانان را در این زمینه جویا شدیم، سارا، دانشجوی ۲۲ ساله، در حالی که جعبه‌ای از شکلات‌های قلبی‌شکل در دست دارد، می‌گوید:«من فکر نمی‌کنم ولنتاین چیز بدی باشه، بالاخره فرصتیه برای اینکه به عزیزانمون محبت کنیم. حالا اینکه این روز از غرب اومده، خیلی برام مهم نیست.»اما مهدی، ۲۴ ساله و دانشجوی مهندسی، نگاه دیگری دارد:«راستش، به نظرم ولنتاین بیشتر از اینکه یه جشن عاشقانه باشه، یه جور اجباره. تبلیغات، جوّ شبکه‌های اجتماعی و نگاه بقیه باعث می‌شه آدم احساس کنه اگه کادویی نگیره یا هدیه‌ای نده، پس حتماً کمبودی داره. این مدل ابراز محبت بیشتر شبیه یه مسابقه شده.»

چرا برخی جذب فرهنگ‌های وارداتی می‌شوند؟

برای بررسی دقیق‌تر این موضوع، با دکتر نادر صادقیان، استاد دانشگاه، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی گفت‌وگو کردیم. او معتقد است که برای تحلیل چنین پدیده‌ای، ابتدا باید علل و بسترهای اجتماعی آن را بررسی کرد.وقتی فضایی برای بروز احساسات مثبت در جامعه وجود نداشته باشد، طبیعی است که افراد به الگوهای بیرونی روی بیاورند«یکی از دلایل اصلی گرایش برخی از جوانان به مناسکی مانند ولنتاین این است که جامعه ما در سال‌های اخیر کمتر فرصت‌های شادی و جشن‌های متعارف و هنجارمند را در اختیار آن‌ها قرار داده است. وقتی فضایی برای بروز احساسات مثبت در جامعه وجود نداشته باشد، طبیعی است که افراد به الگوهای بیرونی روی بیاورند.»
به گفته‌ او، گرایش‌های ایجادشده در سالیان اخیر، تنها به ابزارها و تکنولوژی‌های ارتباطی محدود نمی‌شود، بلکه به بسترهای اجتماعی و فرهنگی وابسته است.«اگر ما چیزی برای عرضه داشته باشیم که مطلوب، قابل‌ رقابت و متناسب با فرهنگ خودمان باشد، طبیعتاً تأثیرگذار خواهد بود. اما زمانی که شادی در چارچوب‌های فرهنگی خودمان کاهش پیدا کند، جامعه به سمت کالاهای فرهنگی وارداتی کشیده می‌شود. ما نیاز به بازنگری اساسی در سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی داریم.»

آسیب‌های ولنتاین؛ کاهش تعلق فرهنگی و تغییر اولویت‌ها

اگرچه ولنتاین از نگاه برخی جوانان می‌تواند فرصتی برای ابراز عشق و محبت‌ورزی باشد، اما وقتی این روز به یک مناسبت تجاری و مصرفی تبدیل می‌شود، آسیب‌های آن بر فرهنگ و هویت اجتماعی قابل توجه است. تبعات این پدیده نه تنها در از دست دادن ارزش‌های بومی و فرهنگی بلکه در تغییر اولویت‌های فردی و اجتماعی نسل جوان مشهود است.
وقتی جامعه به مناسبت‌هایی مانند ولنتاین وابسته می‌شود، ممکن است از یاد ببریم که محبت و عشقی که در قرآن و آموزه‌های دینی آمده است، چیزی فراتر از خرید گل و شکلات است. این روز، که بیشتر به یک رقابت برای ابراز محبت به شیوه‌ای خاص تبدیل شده، درواقع موجب می‌شود که معنای واقعی محبت و وفاداری، که در ارزش‌های فرهنگی و دینی ما ریشه دارد، نادیده گرفته شود. آنچه باید در نظر داشته باشیم این است که عشق و محبت باید در چارچوبی مبتنی بر فرهنگ خودمان باشد، نه تحت تأثیر تبلیغات و فرهنگ‌های وارداتی.
او معتقد است که ممنوعیت صرف بدون ارائه‌ جایگزین‌های مناسب، تنها نتیجه‌ عکس خواهد داشت:«رویکرد سلبی جواب نمی‌دهد. نمی‌توان فقط گفت "نباشد"، بلکه باید فضایی برای ابراز محبت و احساسات در داخل فرهنگ خودمان ایجاد کنیم. ما جشن‌های ملی و مذهبی زیادی داریم که می‌توانند این نیاز را تأمین کنند، اما به‌درستی از آن‌ها بهره‌برداری نشده است.»

جشن‌های ملی و مذهبی؛ جایگزینی برای ولنتاین؟

در فرهنگ اسلامی ما، مناسبت‌های شادی‌آفرین و عاشقانه‌ای وجود دارند که می‌توانند جایگزین مناسبت‌های غربی مانند ولنتاین شوند. جشن‌هایی همچون سالروز ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س)، یا سالروز ازدواج حضرت خدیجه(س) و پیامبر اسلام(ص)، نمونه‌هایی از این جشن‌ها هستند که می‌توانند به عنوان روزهای عشق و محبت شناخته شوند. این مناسبت‌ها نه تنها به یادآوری الگوهای بی‌نظیر محبت و وفاداری در اسلام می‌پردازند، بلکه می‌توانند فرصتی برای ترویج محبت واقعی و روابط سالم در جامعه ما باشند. اگر ما این روزها را با محتوای معنوی و فرهنگی غنی‌تر معرفی کنیم، می‌توانیم عشق واقعی را در قالبی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی به نسل‌های جوان‌تر انتقال دهیم.
با این حال، برای آنکه این جشن‌ها در جامعه گسترش یابند، نیازمند توجه بیشتری در رسانه‌ها و برنامه‌های فرهنگی هستیم تا به‌طور مؤثرتر معرفی و ترویج شوند. در این زمینه، صادقیان به اهمیت نقش رسانه‌ها در تقویت این نوع مناسبت‌ها اشاره کرده و می‌گوید: «برای مثال، در برنامه‌های رسانه‌ای ما، باید به جشن‌های ملی و مذهبی با رویکردی شاد و جذاب پرداخته شود تا مخاطبان بیشتری جذب این آیین‌های معنوی و فرهنگی شوند.»/ایرنا