اهداف اروپا از کاهش تحریم‌های سوریه بررسی شد؛ بازسازی اقتصاد جنگ‌زده سوریه

 تغییرات سیاسی در سوریه

سقوط رژیم بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴ به تغییرات قابل توجهی در چشم‌انداز سیاسی سوریه منجر شد. اتحادیه اروپا پس از این تغییرات در موقعیت دشواری قرار گرفت، زیرا حفظ تحریم‌ها بدون ارزیابی مجدد اثربخشی و تأثیرات آن‌ها دیگر امکان‌پذیر نبود، به‌ویژه که مقامات جدید متعهد شدند اصلاحات سیاسی جامعی را انجام دهند. این امر کشورهای اروپایی را بر آن داشت تا رویکرد انعطاف‌پذیرتری برای حمایت از این مرحله انتقالی اتخاذ کنند. الینا والتونن، وزیر امور خارجه فنلاند، خاطرنشان کرد که اروپا امید زیادی دارد اما همزمان می‌خواهند دولت جدید سوریه را تشویق کنند که در تمام تصمیماتش برای آینده، مشارکت داشته باشد. کمیسر اروپا در امور برابری، هلنا دالی، در ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵، در جریان سفر خود به سوریه، تمایل اروپا برای یک دولت فراگیر را تایید کرد. این اظهارات بیانگر موضع اتحادیه اروپا است مبنی بر اینکه دولت جدید باید فراگیر باشد و همه جناح‌ها را نمایندگی کند تا موفقیت مرحله سیاسی آتی تضمین شود. علاوه بر این، دولت جدید سوریه با دعوت از سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای برای مشارکت در تلاش‌های بازسازی، گام‌های عملی برای بهبود وضعیت داخلی را آغاز کرده است. این کشور همچنین تمایل خود را برای عادی‌سازی روابط خارجی با کشورهای غربی ابراز کرده و انگیزه‌ای قوی برای اروپایی‌ها فراهم می‌کند تا لغو تحریم‌ها را در چارچوب حمایت از گذار سیاسی در نظر بگیرند. علاوه بر این، تغییر در رهبری سوریه به اروپایی‌ها فرصت داده است تا اولویت‌های خود را در منطقه تغییر دهند و از سیاست‌های قبلی منزوی کردن رژیم سابق به سمت اتخاذ رویکرد جدید اروپایی دور شوند.

بازسازی و ثبات در سوریه

براساس برخی اظهارات، هدف اروپا حمایت از تلاش‌های بازسازی است. زیرساخت‌های حیاتی در طول جنگ ویران شد و لغو تحریم‌ها فرصتی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و احیای اقتصاد بیمار سوریه و کمک به ثبات سیاسی و اجتماعی است. اسعد الشیبانی، وزیر امور خارجه سوریه، در گفتگو با تونی بلر، نخست وزیر سابق بریتانیا در مجمع داووس در سوئیس در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۵ تاکید کرد که لغو تحریم‌های اقتصادی کلید ثبات در سوریه است. بازسازی این کشور به دلیل نیاز به تعمیر جاده‌ها، بازسازی شبکه‌های برق و آب و تامین مسکن برای آوارگان به یک ضرورت مبرم تبدیل شده است. اتحادیه اروپا معتقد است که کاهش تحریم‌ها احتمالا عرضه منابع مورد نیاز برای این پروژه‌ها را تسهیل کند. علاوه بر این، افزایش فعالیت‌های اقتصادی می‌تواند فشارهای اجتماعی را کاهش دهد، زیرا فرصت‌های شغلی جدیدی برای افراد آسیب دیده از جنگ در دسترس خواهد بود و فقر گسترده را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، ثبات سوریه در خدمت منافع اروپا است، زیرا هرج و مرج اقتصادی و سیاسی در این کشور می‌تواند منجر به موج جدیدی از پناهجویان شود که به سمت اروپا می‌روند، سناریویی که کشورهای اروپایی به دنبال اجتناب از آن هستند. بنابراین، لغو تحریم‌ها نشان دهنده گامی فعال برای حمایت از ثبات و به حداقل رساندن احتمال وقوع بحران‌های انسانی جدید در منطقه است. در این زمینه، کاجا کالاس، مسئول سیاست خارجی اروپا تایید کرد که لغو برخی تحریم‌ها می‌تواند اقتصاد سوریه را تحریک و به بهبود این کشور کمک کند. او افزود که اتحادیه اروپا همچنین برای افزایش کمک‌های بشردوستانه و حمایت از بازسازی تلاش خواهد کرد.

تأثیر ملاحظات بشردوستانه بر تصمیم اروپا

بر اساس آمارهای کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR)، بیش از ۹۰ درصد مردم سوریه از فقر رنج می‌برند و تحریم‌های اقتصادی بحران انسانی را تشدید کرده است. اروپا با اجازه دادن به ورود کمک‌های بشردوستانه و حمایت از بخش‌های ضروری مانند غذا و سوخت به دنبال تأثیرگذاری بر این روند است. تحریم‌های اعمال شده قبلی واردات کالاهای اساسی را با مشکل مواجه و شرایط زندگی را برای مردم بدتر کرده است. این محدودیت‌ها منجر به کمبود شدید مواد غذایی، سوخت و دارو شده و بسیاری از سازمان‌های بشردوستانه را بر آن داشته است که خواستار ارزیابی مجدد این سیاست‌ها شوند. در نتیجه، کشورهای اروپایی به این نتیجه رسیدند که ادامه تحریم‌ها دیگر به اهداف سیاسی آن‌ها نمی‌رسد، بلکه به عاملی بدل می‌شود که تأثیر منفی بر مردم سوریه می‌گذارد. با ورود سوریه به مرحله انتقالی، کاهش تحریم‌ها به کمک‌های بشردوستانه کمک می‌کند تا به طور مؤثرتری شرایط زندگی را بهبود بخشد و رنج غیرنظامیان را کاهش دهد. علاوه بر این، لغو تحریم‌ها سازمان‌های امدادی بین‌المللی را قادر می‌سازد تا آزادانه در سوریه بدون ترس از عواقب قانونی فعالیت کنند.

تلاش برای حفظ نفوذ اروپا در پرونده سوریه

ایالات متحده به مدت شش ماه معافیت‌هایی در رابطه با معاملات مالی با دولت جدید سوریه اعطا کرد که اتحادیه اروپا را بر آن داشت تا از این روند پیروی کند. اروپایی‌ها به دنبال حفظ نفوذ خود در پرونده سوریه هستند تا از رقابت با آمریکا و روسیه عقب نمانند. تغییر موضع ایالات متحده که شاهد کاهش نسبی تحریم‌ها بوده، اروپایی‌ها را در موقعیت دشواری قرار داده است و آن ادامه انزوای اقتصادی سوریه یا اتخاذ رویکردی انعطاف‌پذیرتر است که آن‌ها را در چشم‌انداز سیاسی و اقتصادی آینده این کشور تضمین کند. علاوه بر این، روسیه، حامی اصلی رژیم سابق، شروع به کاهش مداخله مستقیم خود در سوریه کرده و در را برای اروپایی‌ها برای ایفای نقش فعال‌تر باز کرده است. در این زمینه، لغو تحریم‌های اتحادیه اروپا را می‌توان به عنوان تلاشی برای تضمین نقش مهم اروپا در مرحله بازسازی و تأثیرگذاری بر آینده این کشور تفسیر کرد.

پتانسیل سوریه در امنیت انرژی اروپا

بخش انرژی یکی از مهم‌ترین عواملی است که در تصمیم اتحادیه اروپا برای لغو تحریم‌ها علیه سوریه نقش داشته است، زیرا سوریه می‌تواند در بازار انرژی منطقه‌ای نقش داشته باشد و به طور بالقوه به ثبات نسبی در اروپا در این زمینه به ویژه پس از بحران‌های ناشی از جنگ روسیه و اوکراین کمک کند. قبل از جنگ داخلی، سوریه بزرگترین صادرکننده نفت در مدیترانه شرقی بود، اما درگیری‌های جاری این کشور را به یک واردکننده نفت به ویژه از ایران تبدیل کرد و نقش آن را در معادله انرژی منطقه تغییر داده است. تولید نفت سوریه به شدت کاهش یافته و تولید از ۴۰۰ هزار بشکه در روز قبل از جنگ کاهش یافته است. برخی نهادهای اروپایی بر این باورند که راه اندازی مجدد بخش انرژی سوریه می‌تواند به ثبات بازارهای منطقه‌ای کمک کند و سوریه به طور بالقوه به یک تامین کننده جدید انرژی یا یک منطقه ترانزیت گاز و نفت بین خاورمیانه و اروپا تبدیل شود. با این حال، این چشم‌انداز با چالش‌های سیاسی و امنیتی به ویژه وضعیت شمال شرق سوریه مواجه است.

نتیجه‌گیری

انتظار می‌رود لغو تحریم‌ها سوریه، کانال‌های مالی و تجاری بین سوریه و اتحادیه اروپا را بازگشایی و امکان بازگشت سرمایه‌های اروپایی و کمک به احیای اقتصاد جنگ‌زده سوریه را فراهم کند. باز شدن بازارهای سوریه به روی شرکت‌های اروپایی می‌تواند فرصت‌های اقتصادی قابل توجهی را برای هر دو طرف فراهم کند.
علاوه بر این، تقویت روابط اقتصادی احتمالا به بهبود همکاری دیپلماتیک کمک کند، زیرا هر دو طرف زمینه مشترکی برای کار بر روی موضوعات سیاسی و امنیتی مورد علاقه دوجانبه پیدا خواهند کرد. در این زمینه، اسعد الشیبانی، وزیر امور خارجه سوریه، تصمیم اتحادیه اروپا را ستود و تاکید کرد که این تصمیم تاثیر مثبتی بر تمام جنبه‌های زندگی روزمره مردم سوریه خواهد داشت. تصمیم اتحادیه اروپا برای لغو برخی تحریم‌ها، دولت سوریه را قادر می‌سازد تا تأسیسات حیاتی مانند تولید برق و حمل‌ونقل را از سر بگیرد و به بهبود استانداردهای زندگی این کشور و در نهایت تقویت ثبات داخلی کمک کند. پس از سال‌ها جنگ، بسیاری از زیرساخت‌های اساسی آسیب دیده که منجر به وقفه در خدمات ضروری مانند آب، حمل‌ونقل و برق شده است.