این آمار اطلاع رسانی نیست

صبح ساحل، اجتماعی _ صفحات روزنامه راکه باز می کنی پر است از اخباری که حاوی آمار و ارقام است. آمار می تواند مربوط به بودجه آینده باشد، یا تعداد مجروحین درتصادف های یکسال گذشته یا مجازاتهای زندان و... یا کشفیات نیروی انتظامی در درگیری با قاچاقچیان. حالا که سایتهای اطلاع رسانی اینترنت هم به منابع خبری اضافه شده این حکایت دراین فضا هم پابرجاست.

هرچند متاسفانه آمار دقیقی از فضایی که  اینگونه آمار و ارقام خام در روزنامه ها و سایتها به خود اختصاص می دهند در دست نیست اما یک نگاه سرسری به راحتی حجمی درحدود یک سوم فضا را بویژه در رسانه های محلی نشان می دهد.

این دسته از آمار که مرتباً خبر از کشف حجم تریاک دریک یاچند عملیات یا پرونده معتادان در زندان یا تعداد پرونده های مختومه در دادگاه ها و استان آن را می دهند هنگامی که بدون هیچ گونه پردازش آماری اعلام می شوند و روزنامه ها هم آنها را به همان شکل خام منتشر می کنند، درحقیقت هیچ خبری به مخاطب نمی دهند.

هریک از مخاطبان امروز در بهترین حالت 30 دقیقه از وقت خود را به مطالعه اخبار روز ویا شنیدن آن اختصاص می دهند. تخصصی شدن امور درهمه حوزه ها منجر به تخصصی شدن اطلاعات و درنتیجه فاصله گرفتن افراد از حوزه های غیر مرتبط با شغل تخصصی شان شده است. اما درعین حال این مخاطب به عنوان شهروند نیاز دارد با سایر بخشهای جامعه اش در پیوند بوده و برای ایفای نقش اجتماعی اش از آگاهی لازم درباره تحولات معاصر کشور خویش بهره مند شود.

گرچه مهمتر از وظیفه شهروندی وظیفه دولتها است که مردم را آگاه از همه مسایل سازند، دراین بین رسانه ها مهمترین ابزار ایجاد پیوندو همبستگی اجتماعی محسوب می شوند. طبیعتا اطلاعات بخشهای مختلف اجتماع ازهمین مجرا (رسانه ها) به شهروندان می رسد،حال اینکه اطلاعات در چه سبک وشیوه ای ارایه شود نقش های متفاوتی در اطلاع رسانی ایفا خواهد کرد. یا تنها صفحات روزنامه را پر می کند و به عملکرد دستگاه ها می افزاید یا شهروندان را با جدیدترین اتفاقات آشنا می کند.

وقتی آمار و ارقام ازیک حوزه خاص منتشر می شود چنانکه آمار بیماران مبتلا به ویروسHIV  باشد یا آمار معتادان به شیشه یا آمار میزان کشف مواد مخدر، ارقام  به تنهایی حاوی هیچ اطلاعاتی جز عددی که اعلام می شود نیست. اینگونه اطلاع رسانی که فقط به ارایه آمار خام  اکتفا می کند در واقع همان خبر دادن درعین بی خبر نگاه داشتن است.

 آمار مربوط به هریک  از  بخشها تا زمانی که جدا از کل آن یا به دور از مقایسه با دوره های گذشته یا برنامه پیش بینی شده ومانندآن ارایه شود واجد هیچ آگاهی نخواهد بود. ارزش و اهمیت آمار هر مقوله به میدانی است که مقوله در آن قرار گرفته است. یعنی زمینه ، پیشینه و ضعیت های مشابه.

در واقع این آمار اگر بناست منتشر شود لازم است پس از پردازش به صورت یک رقم که قابل درک از سوی مخاطبان وعموم مردم باشد ارایه شود. درغیر این صورت انتشار آن برای مخاطب عام و حتی کارشناسان چندان آگاهی بخش نخواهد بود. چراکه تحلیل ودریافت عملکرد جامعه ودولت بدون آگاهی از سایر زمینه ها ومقوله ها عملی نیست.

روالی که به ویژه درسالهای اخیر به شدت شاهد آن هستیم همان پدیده خام رسانی است. به عبارت دیگر تنهادر ظاهر اطلاعات داده می شود و ارقام ارایه شده برای مخاطب واجد مفهوم خاصی نمی باشد؛ چراکه مشخص نیست این رقم چند درصد از یک کل را تشکیل می دهد یا درمقایسه با رشد جمعیت درچه وضعیتی قرار دارد و یا چند درصد پیشرفت یا پسرفت را نشان می دهد.

به بیان دیگر این اطلاعات خام لازم است با دسته بندی شدن وقرار گرفتن درمرحله پردازش به اشکال مختلف که امکان درک سریع آن فراهم باشد ارایه شود. درک آمار هم برای مخاطب هنگامی است که بداند رقم خام ارایه شده درعمل چه میزان شاخصها را رشد یا کاهش داده است و این افزایش چه قدر درجهت مثبت صورت گرفته و چه میزان درجهت منفی رخ داده است.

در بسیاری  موارد حتی لازم است اینگونه آمار درقالب نمودارها و جداولی ارائه شود که امکان مقایسه را با یک نگاه فراهم کند.

به هر روی اینکه هر ماهه نیروی انتظامی در عملیاتی موفق به کشف مقادیری مشروبات الکلی وکالای قاچاق و... می شود عملکرد یکساله زندانها ویا صادرات بنادر صرفنظر از میزان آن همواره قابل تقدیر است اما آنچه فهم آن و آگاهی از آن برای جامعه به طور کلی ضروری است آگاهی از درصد افزایش کشفیات  یا صادرات در جزییات ودرمقوله ها و مواد مختلف آن در قیاس  تعداد عملیات و فاصله زمانی است. حتی با وجود امکانات و ظرفیتهایی که امروزه فضای مجازی برای دراختیار گذاشتن حجم زیاد اطلاعات روی سایتها گذاشته است، اطلاع رسانی واقعی هنگامی است که هر مخاطب امکان این را بیابد که نتایج و دستاوردهای جدید را با هر دوره ای که مدنظرش باشد(کوتاه، بلند یا میان مدت) مقایسه کند. به عنوان مثال اعلام اینکه درسال گذشته فلان تعداد مجرم دستگیر و راهی زندان شد بدون اینکه بدانیم این میزان در 4 سال یا 8 سال گذشته چه تغییری داشته لزوماً اطلاع رسانی نیست.

 لیلا بایگان